بنزین یکی از مهمترین انرژی های مورد نیاز برای حمل و نقل و صنعت است. اما چرا قیمت بنزین در جهان و ایران افزایش یافته است؟ در این مقاله به بررسی عوامل موثر بر گران شدن بنزین خواهیم پرداخت.

عوامل جهانی که باعث گران شدن بنزین شده است

در این بخش به بررسی عوامل جهانی که باعث گران شدن بنزین است می‌پردازیم و هر کدام را برای شما توضیح می‌دهیم.

افزایش تقاضای بنزین

با رفع محدودیت های کرونا در بسیاری از کشورها، فعالیت های اقتصادی و حمل و نقل دوباره شروع شده است. این باعث شده تقاضا برای بنزین و سایر سوخت های فسیلی افزایش یابد. بر اساس گزارش سازمان کشورهای صادرکننده نفت (OPEC)، مصرف جهانی نفت در سال 2023 به 99.8 میلیون بشکه در روز رسیده است، که نسبت به سال 2020 حدود 6 میلیون بشکه بیشتر است.

کاهش تولید بنزین

در حالی که تقاضا برای بنزین رو به افزایش است، تولید آن به دلایل مختلف کاهش یافته است. یکی از عوامل کاهش تولید، تحریم های آمریکا علیه ایران و ونزوئلا است، که باعث شده تولید نفت در این دو کشور به شدت کاهش یابد. علاوه بر این، OPEC و همکاران آن (OPEC+) تصمیم گرفته اند که تولید خود را به طور مرحله ای و کنترل شده افزایش دهند، تا بازار را تعادل بخشند. اما این افزایش تولید همچنان کافی نبوده و باعث شده قیمت نفت در بازار جهانی رو به صعود باشد.

افزایش هزینه های حمل و نقل

 با توجه به شرایط پاندمی کرونا، هزینه های حمل و نقل نفت و بنزین نیز افزایش یافته است. برخی از عوامل مؤثر بر افزایش هزینه های حمل و نقل عبارتند از: کمبود کارگران، کمبود کانتینر ها، قطعات یدکی و تجهیزات، محدودیت های سفر و قرنطینه، تأخیر در بارگیری و تخلیه، و غیره. این عوامل باعث شده است که هزینه حمل و نقل دریایی، هوایی و زمینی به شدت افزایش یابد ، که در نهایت تأثیر منفی بر قیمت بنزین دارد.

عوامل داخلی که باعث گران شدن بنزین شده است

در این بخش به بررسی عوامل داخلی که باعث گران شدن بنزین است می‌پردازیم و هر کدام را برای شما توضیح می‌دهیم.

کاهش تولید داخلی بنزین

گرچه ایران دارای ذخایر عظیم نفتی است، اما تولید داخلی بنزین به دلایل مختلف کاهش یافته است. یکی از عوامل کاهش تولید داخلی، تحریم های آمریکا علیه صنعت نفت و پتروشیمی ایران است، که باعث شده دسترسی به تکنولوژی، تجهیزات و سرمایه برای توسعه و بهره وری صنایع نفتی محدود شود. علاوه بر این، برخی از پالایشگاه های بنزین در ایران به دلیل سنگین بودن نفت خام وارداتی، نتوانسته اند بازده مطلوبی داشته باشند. همچنین، برخی از پالایشگاه های بنزین در ایران به دلیل حوادث آتش سوزی، انفجار و تخریب، قطع یا کاهش تولید داشته اند.

افزایش مصرف داخلی بنزین

 در حالی که تولید داخلی بنزین کاهش یافته است، مصرف داخلی آن رو به افزایش است. بر اساس آمار سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور، مصرف سوخت های فسیلی در ایران در سال 1400 به 102.5 میلیون لیتر در روز رسیده است، که نسبت به سال 1399 حدود 5 درصد بیشتر است. عوامل مؤثر بر افزایش مصرف داخلی بنزین عبارتند از: رشد جمعیت، رشد تعداد خودرو ها، کمبود حمل و نقل عمومی، ضعف سامانه های مدیریت ترافیک، عدم رعایت استانداردهای زیست محیطی، و...

افزایش قیمت ارز در ایران

قیمت دلار و یورو در بازار آزاد به 28,500 ریال و 33,000 ریال رسیده است. این در حالی است که قبلاً قطعنامه شورای عالی هماهنگی اقتصاد ملّي جمهوري اسلامي ايران در خصوص قيمت‌گذاري سوخت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ بر اساس قیمت دلار 42,000 ریال تصویب شده بود. این اختلاف قیمت باعث شده است که هزینه واردات بنزین و سایر مواد اولیه برای تولید آن به شدت افزایش یابد. بر اساس گزارش سازمان ملل متحد، ایران در سال 2023 حدود 9.5 میلیون تن بنزین وارد کرده است، که نسبت به سال 2022 حدود 2.5 میلیون تن بیشتر است. این واردات با توجه به نرخ بازار آزاد، هزینه بسیار زیادی برای کشور داشته است.

افزایش هزینه های دولتی

دولت نیز برای حفظ تعادل بودجه و پاسخگویی به نیازهای جامعه، مجبور شده است که هزینه های خود را افزایش دهد. برخی از هزینه های دولت عبارتند از: پرداخت حقوق و مزایا به کارکنان، پرداخت یارانه ها و تسهیلات به مردم، پرداخت بازنشستگی و بیمه به بازنشستگان، پرداخت هزینه های دفاعی و امنیتی، پرداخت هزینه های بهداشتی و درمانی، پرداخت هزینه های آموزشی و فرهنگی، و غیره. این هزینه ها با توجه به رشد جمعیت، رشد قیمت ها و رشد نظارات جامعه، رو به افزایش است. دولت برای تأمین منابع مالی خود، مجبور شده است که علاوه بر فروش نفت و گاز، سایر منابع درآمدزا را نیز فعال کند. یکی از این منابع درآمدزا، فروش بنزین به قیمت بازار آزاد است.

آیا افزایش قیمت بنزین به محیط زیست کمک می‌کند؟

افزایش قیمت بنزین می‌تواند به محیط زیست کمک کند، اما به شرطی که با راهکارهای دیگری همراه باشد. برخی از دلایل و راهکارهای مرتبط با این موضوع عبارتند از:

• افزایش قیمت بنزین می‌تواند باعث کاهش مصرف سوخت و در نتیجه کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای شود. بر اساس گزارش سازمان محیط زیست، حدود ۷۰ درصد آلودگی هوای تهران به خاطر خودروهای سوخت‌سوز است. بنابراین، اگر قیمت بنزین به سطح منطقه‌ای یا جهانی نزدیک شود، ممکن است تشویق کننده باشد تا مردم از حمل و نقل عمومی یا دوچرخه استفاده کنند یا خودروهای الکتریکی را ترجیح دهند

• افزایش قیمت بنزین می‌تواند منبع درآمدی برای دولت باشد که می‌تواند آن را برای توسعه و بهبود حمل و نقل عمومی، ترویج انرژی‌های تجدیدپذیر، حفاظت از منابع طبیعی و پشتیبانی از صنایع زیست‌محور استفاده کند. البته برای این منظور، لازم است که دولت شفافیت و عدالت را در تخصیص و مصرف این درآمد رعایت کند و نگذارد آن را برای هزینه‌های غیرضروری یا غیرکارآمد صرف کند

• افزایش قیمت بنزین به تنهایی کافی نیست و باید با رعایت حقوق و نیازهای مردم همراه باشد. در شرایط فعلی، بسیاری از مردم به خودرو برای رفت و آمد یا کسب درآمد وابسته هستند و افزایش قیمت بنزین ممکن است به زندگی و معیشت آن‌ها آسیب بزند. بنابراین، لازم است که دولت با اجرای طرح‌های جبران خسارت، حمایت از گروه‌های ضعفا، تسهیلات و تشویق‌های مالیاتی و بانکی، فرصت‌های شغلی جدید و آموزش و ترویج فرهنگ صرفه‌جوئی در مصرف سوخت، به حل مشکلات و نگرانی‌های مردم پاسخ دهد.

راهکار کاهش مصرف بنزین

استفاده از مکمل بنزین

استفاده از مکمل بنزین باعث بهبود احتراق سوخت و کاهش کوبش موتور می‌شود. اما باید دقت کنید که نوع و کیفیت مکمل مناسب با خودروی شما باشد.

رعایت سرعت مجاز

اگر با سرعت بالاتر از حد مجاز برانید، مصرف سوخت شما افزایش می‌یابد. پس سعی کنید همیشه در حدود سرعت قانونی و منطقی برانید.

تنظیم فشار لاستیک‌ها

لاستیک‌های تخلیه شده باعث افزایش مقاومت در برابر باد و در نتیجه افزایش مصرف سوخت می‌شوند. پس باید فشار لاستیک‌های خود را به طور منظم چک و تنظیم کنید

استفاده از روغن موتور مناسب

 روغن موتور با کارایی پایین باعث افزایش اصطکاک و در نتیجه افزایش مصرف سوخت می‌شود. پس باید روغن موتور خود را به طور دوره‌ای عوض کنید و از نوع مناسب با خودروی خود استفاده کنید.

استفاده از خودروهای برقی

خودروهای برقی به جای بنزین، از باتری یا سلول هیدروژن برای تامین انرژی استفاده می‌کنند. این خودروها علاوه بر کاهش مصرف سوخت، باعث کاهش آلودگی هوا نیز می‌شوند. البته تولید و عرضه این خودروها نیازمند حمایت دولت و زیرساخت‌های لازم است

سخن پایانی

بنابراین، می توان گفت که عوامل جهانی و داخلی مؤثر بر گران شدن بنزین در ایران عبارتند از: افزایش تقاضا، کاهش تولید، افزایش هزینه های حمل و نقل، کاهش تولید داخلی، افزایش مصرف داخلی، افزایش قیمت ارز و افزایش هزینه های دولتی. این عوامل باعث شده است که قیمت بنزین در ایران به سطح بی سابقه ای برسد. برای حل این مشکل، لازم است که دولت و مردم همکاری کنند و راهکارهای مناسب را پیش بگیرند. برخی از راهکارهای ممکن عبارتند از: توسعه صنایع نفتی و پتروشیمی، کاهش وابستگی به نفت و گاز، توسعه انرژی های تجدیدپذیر، بهبود حمل و نقل عمومی، ترویج فرهنگ صرفه جویی در مصرف سوخت، تقویت روابط خارجی و مذاکره با آمریکا برای رفع تحریم ها، و...